International Pension Workshop 2024: vragen durven stellen en leren van andere disciplines
De International Pension Workshop zit erop. Het waren drie geslaagde dagen vol ontmoetingen en kennisuitwisseling tussen verschillende disciplines. Dat gebeurde aan de hand van 21 sessies over een verscheidenheid aan onderwerpen, 59 paperpresentaties en discussianten, en twee keynotesprekers. Een verslag van de conferentie en een interview met twee deelnemers: Hazel Bateman en Pierre-Carl Michaud.
De conferentie vindt plaats in Leiden, dat ook bekend staat als ‘Stad van de Ontdekkingen’. Dit verwijst niet alleen naar de eerste universiteit van Nederland die hier gesticht werd, maar ook naar de wetenschappelijke ontdekkingen die hier gedaan zijn. Het is een passend decor voor de ontmoeting van meer dan honderd pensioenonderzoekers van over de hele wereld. Ze treffen elkaar in het gebouw Level naast het station van Leiden, een glazen kolos die aan alle kanten uitzicht biedt op de wijde omgeving.
In een volle zaal met de naam Leidse Meesters vindt de plenaire opening plaats. “Het is naar mijn weten de eerste keer dat we een gezamenlijke opening hebben tijdens de International Pension Workshop”, zegt wetenschappelijk directeur Mathijs van Dijk van Netspar. “Dat is niet heel gebruikelijk bij wetenschappelijke conferenties, maar biedt de mogelijkheid om een korte introductie te geven voor wie Netspar nog niet zo vertrouwd is.”
“Durf vragen te stellen”
Even later blijkt dat deze introductie welkom is. Als directeur Lisa Brüggen van Netspar het stokje overneemt, vraagt ze namelijk wie hier voor de eerste keer is. Een behoorlijk groot deel van het publiek steekt de hand omhoog. Daarna roept Brüggen haar eigen ervaring op toen ze voor het eerst de International Pension Workshop bijwoonde. Dat deed ze toen nog alleen vanuit haar achtergrond als onderzoeker op het gebied van communicatie en keuzebegeleiding.
Brüggen: “Ik vond mijn eerste conferentie erg leuk, omdat ik er zo veel nieuwe dingen heb geleerd. Het was ook fascinerend om te zien hoe andere disciplines onderzoek benaderden en meer te weten te komen over de inhoud en de methode. Maar ik herinner me nog steeds dat ik me toen soms een beetje dom voelde als het ging om andere disciplines. Dus durf vragen te stellen, want vooral vragen vanuit andere disciplines kunnen ons uitdagen en ons doen beseffen dat aannames die we doen misschien moeten worden heroverwogen of gecontroleerd. Er valt zo veel van elkaar te leren.”
Vervolgens staat Brüggen stil bij de PensioenPro Award die de avond daarvoor is uitgereikt aan Theo Nijman, onderzoeksdirecteur van Netpar. Deze prijs wordt toegekend aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de pensioensector of het pensioenstelsel, hetzij in het afgelopen jaar, hetzij over een langere periode. Brüggen over het toekennen van deze prijs: “Dit illustreert niet alleen de immense bijdrage die Theo academisch heeft geleverd, maar ook de impact die hij heeft gehad op de hele pensioensector.”
Na deze opening gaat het internationale gezelschap uiteen in verschillende zalen. De onderzoekers nemen deel aan parallelle sessies over onderwerpen als pensioencommunicatie, gezondheid, pensioensystemen en lifecyclekeuzes. Daarbij presenteren ze hun papers en vindt er een discussie hierover plaats.
Netspar Talent Grant
Aan het eind van de dag wordt ten slotte duidelijk naar wie de Netspar Talent Grant gaat. Deze grant heeft als doel om veelbelovende onderzoekers te introduceren in het netwerk van Netspar en in de pensioenpraktijk. Voor 2024 gaat de grant naar Anouk Festjens, universitair hoofddocent in Maastricht en gepromoveerd in Leuven.
Festjens bestudeerde oorspronkelijk vooral risicovoorkeuren en tijdsvoorkeuren in experimenteel onderzoek. “Risicomaatstaven en tijdvoorkeurmethodologieën bleven voor mij altijd heel abstract”, houdt ze het publiek in de plenaire zaal voor. Via haar Netspar Theme Grant kwam ze echter in contact met Netspar. “Binnen dit project sprak ik met veel mensen die bij pensioenfondsen werken en ik vond het een eyeopener om te zien dat mensen deze maatstaven ook echt gebruiken.”
Ze gaat met haar voorstel getiteld “Pension-related decision-making of financially strained citizens“ onderzoeken hoe beleidsmakers de voorkeuren van mensen beter kunnen begrijpen en er rekening mee kunnen houden, zodat ze niet worden achtergesteld in het nieuwe pensioenstelsel.
Amerikaanse pensioenlandschap
De eerste dag komt tot een eind met de keynote van Joshua Rauh, hoogleraar Finance bij de Graduate School of Business van Stanford en senior fellow bij Hoover Institution. Hij schetst in zijn keynote het Amerikaanse pensioenlandschap. Dit is tweeledig, met overheidswerknemers grotendeels in pensioenregelingen met Defined Benefit (DB) en werknemers in de private sector in pensioenregelingen met Defined Contribution (DC).
Rauh gaat vervolgens in op veranderingen in het pensioenlandschap. Een groot probleem met de DB-regelingen voor overheidswerknemers is dat ze ‘underfunded’ zijn, dus overheden hebben effectief een grote ongedekte schuld aan werknemers. Een potentiële manier om te voorkomen dat dit probleem nog groter wordt, is om (deels) over te stappen op DC-regelingen.
Volgens Rauh is een veelgehoord tegenargument dat overheidswerknemers helemaal geen DC-regeling willen. Via een survey onder overheidswerknemers onderzocht hij de relatieve waardering die zij hebben voor DC-regelingen. Daarbij is een van de uitkomsten dat maar liefst 89 procent van de ondervraagden bereid is een DC-regeling in plaats van een DB-regeling te aanvaarden, en vaak tegen kosten voor de overheid die lager zijn dan die van huidige DB-regelingen.
Onderzoek naar de uitkeringsfase
Op de tweede dag gaat het inhoudelijke programma verder. De besproken onderwerpen gaan onder meer over pensioenkeuzes, arbeidsaanbod, hypotheken en huisvesting, pensioenhervorming, welzijn, financiën van huishoudens en voorkeuren. De afsluitende keynote wordt verzorgd door Suzanne Shu, hoogleraar marketing aan het SC Johnson College of Business van Cornell University.
In haar verhaal gaat Shu in op de uitkeringsfase, oftewel de vraag hoe je vermogen optimaal aanspreekt voor een inkomen tijdens het pensioen. De uitkeringsfase krijgt volgens haar niet genoeg aandacht, vooral van gedragswetenschappers. Zo gaat veel onderzoek in de Verenigde Staten en daarbuiten over de opbouwfase, bijvoorbeeld over het verhogen van pensioensparen in deze fase met behulp van interventies als nudges.
Shu bespreekt vervolgens haar onderzoek naar de manier waarop mensen beslissingen maken in de uitkeringsfase. Bijvoorbeeld waar het gaat om de subjectieve perceptie die mensen hebben over hun verwachte levensduur. Bij de vraag “Hoe groot is de kans dat je 85 wordt?” schatten mensen dit op 55 procent. Als je vraagt: “Hoe groot is de kans dat je voor je 85e sterft?”, dan is dit percentage 68 procent. De vraagstelling heeft hier dus invloed op.
Optimale beslissingen in de uitkeringsfase verschillen van persoon tot persoon. Toch nemen veel mensen beslissingen die onverstandig lijken, zoals het niet omzetten van een gespaard kapitaal in een annuïteit die levenslange uitkering garandeert en het te vroeg opnemen van pensioenuitkeringen vanuit de Amerikaanse sociale zekerheid, terwijl deze uitkering dan lager is. Factoren die hier een rol bij spelen, zijn onder andere de complexiteit van de beslissing, verliesaversie en een gebrek aan vertrouwen in financiële instellingen en instituties.
De tweede dag krijgt zijn beslag met onder meer een stadswandeling door Leiden. Vervolgens eindigt de International Pension Workshop op de derde dag met een halve dag vol parallelle sessies over onder meer finance, arbeidsongeschiktheid, pensioen en arbeid, sparen en gezondheid.
Deelnemers aan het woord: Hazel Bateman
Hazel Bateman is hoogleraar economie aan het Centre of Excellence in Population Ageing Research (CEPAR) van de Universiteit van New South Wales. Ze is ook verbonden aan de School of Risk and Actuarial Studies, onderdeel van dezelfde Australische universiteit. Voor Netspar is ze werkzaam als voorzitter van de Scientific Council. Tot slot is ze voorzitter van de International Pension Research Association (IPRA), waarvan Netspar samen met CEPAR, de Pension Research Council en de OESO een van de vier oprichters is.
De International Pension Workshop is een belangrijke netwerkmogelijkheid voor Bateman. “Als onderzoekers in Australië zijn we meer geïsoleerd dan Europeanen of Amerikanen. Het is echt belangrijk voor ons – maar ook voor onze senior onderzoekers en onze studenten – om te netwerken met de rest van de wereld. Dus toen we in 2011 voor het eerst van de International Pension Workshop hoorden, hebben we ons best gedaan om op het programma te komen. Sindsdien kom ik hier elke keer met mijn co-auteurs en groepen studenten.”
Bateman is ervan overtuigd dat Australië en Nederland van elkaar kunnen leren. “Sommige van de presentaties die mijn collega’s geven, spelen zich af in een Australische setting, maar hebben internationale lessen, specifiek voor Nederland, nu het pensioenstelsel in beweging is. Persoonlijk ben ik tegenwoordig geïnteresseerd in keuzes en besluitvorming. Dat komt doordat het Australische pensioenstelsel veel keuzecomponenten heeft. Nu met de Nederlandse hervormingen komen keuzes meer terug in het Nederlandse systeem en is er ook meer onderzoek hiernaar.”
Vorige week nog was Bateman aanwezig bij de negende IPRA-conferentie in Parijs. Naast deze conferentie organiseert IPRA sinds enkele jaren ook webinars. Deze zijn gericht op een meer wereldwijd netwerk. Bateman: “Het leuke van deze webinars is dat we in contact kunnen komen met onderzoekers in landen waar maar een handvol pensioenonderzoekers zijn, zoals Afrikaanse landen. We nodigen hen uit voor webinars waar ze in contact kunnen komen met toponderzoekers uit de hele wereld. Het is als een dienst aan de rest van de wereld om kennis te delen.”
Deelnemers aan het woord: Pierre-Carl Michaud
Pierre-Carl Michaud is hoogleraar economie aan de HEC Montréal. Hij doet onderzoek naar hoe mensen financiële beslissingen nemen, health dynamics en de wisselwerking tussen deze twee onderwerpen. Daarnaast is hij wetenschappelijk directeur van het Canadian Retirement and Savings Institute, dat deel uitmaakt van deze universitaire instelling. Hij komt al bijna twintig jaar naar de International Pension Workshop.
“Deze conferentie heeft altijd op de kaart gestaan voor mij”, zegt Michaud. “Het is niet alleen een van de belangrijkste conferenties waar veel pensioenexperts uit de academische wereld samenkomen om hun werk te presenteren en te bediscussiëren. Ook het beste talent op het gebied van jonge onderzoekers is hier aanwezig. Dus voor iemand die een instituut leidt zoals ik, is dit een belangrijke plek om nieuwe gezichten in het veld te zien.”
De manier waarop Netspar conferenties organiseert, inspireert hem. “Ik denk dat het selectief is op het juiste niveau, waardoor de kwaliteit van wat gepresenteerd wordt echt goed is. Er is veel innovatief onderzoek, dus niet iedereen die in feite hetzelfde doet met dezelfde methodologie. En hoewel er ook technische papers zijn, zie ik dat er veel aandacht wordt besteed aan de vraag of het onderzoek dat wordt gepresenteerd ook echt relevant is voor het beleid. Dit maakt het een goed voorbeeld voor velen van ons elders in de wereld.”
Welke inzichten van vandaag neemt Michaud mee naar huis? “Ik zag vanochtend een mooie presentatie waarbij heel goede Nederlandse data werd gebruikt. Toereikendheid van pensioenopbouw, oftewel onderzoeken of mensen genoeg sparen voor hun pensioen, vereist de juiste data. Nederland is wereldwijd een voorbeeld als het gaat om het soort data dat je hiervoor nodig hebt. Ik heb vandaag dus een aantal voorbeelden gevonden van nieuwe datasets waarover we in Canada moeten nadenken om ze samen te voegen.”
