Duiding en discussie tijdens event over invaren en governance
Veel pensioenfondsen denken momenteel na over het al dan niet omzetten van oude pensioenaanspraken naar de nieuwe premieregelingen, oftewel invaren. Afgelopen week was tijdens het event “Invaren en transitie naar een nieuwe governance” over dit onderwerp veel duiding en discussie. Ook ging het over de governance van pensioenfondsen in het nieuwe pensioenstelsel.
“Het onderwerp invaren is niet weg te slaan uit de media.” Dat constateert Mark Heemskerk van Radboud Universiteit Nijmegen aan het begin van het event. Het maakt veel los, zoals blijkt uit de nieuwskoppen die hij in zijn presentatie heeft verwerkt. Heemskerk: “Het basisidee in het nieuwe pensioenstelsel is dat iedereen erop vooruitgaat. Ik ben zelf echter van het type: eerst zien, dan geloven.” Heemskerk noemt de afschaffing van de doorsneesystematiek: “De groep die hierdoor slechter af is, moet een adequate en evenwichtige compensatie krijgen.”
Sociale partners en pensioenfondsen spelen een belangrijke rol in het beoordelen van evenwichtigheid. Zo kunnen sociale partners volgens Heemskerk slechts in bepaalde gevallen geen invaarverzoek doen, waarbij onevenwichtigheid een rol speelt. Ook heeft een pensioenfonds beperkte gronden om een invaarverzoek te weigeren. Bij groen licht volgt uiteindelijk een invaarbesluit, dat zowel juridische als economische aspecten heeft. Het Netspar-paper dat daarover gaat wil pensioenfondsen behulpzaam zijn bij de besluitvorming; daarom heeft het paper als bijlage een concept-invaarbesluit. Heemskerk sluit af: “Om een bruggetje te bouwen naar de andere sprekers: als jurist heb je economen nodig en andersom.”
Beleggingsbeleid tijdens transitie
De volgende spreker is inderdaad een econoom. Roel Mehlkopf van Tilburg University en Cardano gaat in op de vraag of het gewenst is om iets te veranderen aan het beleggingsbeleid tijdens de transitiefase. Dat doet hij door te laten zien hoe het transitie-FTK de risicoblootstelling van de deelnemers beïnvloedt, en welke bestuurlijke afwegingen er zijn om het balansrisico tijdelijk te verlagen of niet. Daarbij deelt hij argumenten voor en tegen het tijdelijk verlagen of verhogen van dit risico. Zo is een argument voor dat je hiermee vanuit het overbruggingsplan korting vermijdt, waarvoor geldt dat deze korting maar heel beperkt gespreid kan worden in de tijd. Een argument tegen is dat het niet in lijn zou zijn met de standaard lifecycle beleggingstheorie om tijdelijk opwaarts potentieel weg te geven. In een nog te publiceren board brief samen met Theo Nijman werkt hij deze argumenten verder uit.
Heel verschillende regelingen
Na de pauze komt Casper van Ewijk van Tilburg University aan het woord, die eveneens econoom is. Hij begint zijn betoog met de vraag: wel of niet invaren? Daarna zegt hij dat het beantwoorden hiervan niet zo eenvoudig is, want waar heb je het dan over? “Je hebt heel veel verschillende regelingen in Nederland”, benadrukt Van Ewijk. “Denk aan collectieve fondsen, gesloten fondsen, ondernemingspensioenfondsen en verzekeraars met bestaande premieovereenkomsten. Onderling hebben ze te maken met heel verschillende problematieken. En hoewel verzekeraars geen invaarprobleem hebben, gaan ze wel van een leeftijdsafhankelijke naar een leeftijdsonafhankelijke premie.”
Van Ewijk gaat verder in op argumenten om wel of niet over te stappen op nieuwe pensioencontracten. “Uitleggen waarom je zou overstappen, is nog niet zo simpel. Zo doen we dat vanwege een pensioenaanspraak die in de huidige situatie zeker is, maar kennelijk ook weer niet. Ook is eerder indexeren een argument. Met de overgang naar de nieuwe contracten gaan buffereisen omlaag, zodat buffers uitgedeeld kunnen worden, maar deze buffers zijn er juist ook weer voor de jongeren.” Een reden om niet over te stappen, is volgens Van Ewijk dat je weet wat je hebt. “Deelnemers zijn al vertrouwd met het FTK-contract.”
Nadenken over evenwichtigheid is ook belangrijk. “Standaard denken we dan aan leeftijdscohorten, maar dit is ook breder op te vatten. Je hebt het dan bijvoorbeeld over ‘slapers’, mensen met een onvolledige opbouw, toekomstige deelnemers en werkgevers.” Van Ewijk laat daarnaast twee economische plaatjes zien. “Aan de ene kant is er het macroniveau, waarbij je ziet dat met name de ouderen profiteren. Aan de andere kant is er op het microniveau voor de deelnemer de navigatiemetafoor. Er is niet altijd een eenduidig beeld van de effecten. Je moet dus een helder verhaal hebben en de evenwichtigheid heel goed motiveren.”
Governance heroverwegen
René Maatman van Radboud Universiteit Nijmegen mag het event afsluiten. Een week eerder publiceerde Netspar het paper De governance van pensioenfondsen vanaf de stelselwijziging . Voor de inhoud hiervan zijn René Maatman, Daniëlle Melis, Bart Oldenkamp en Alfred Slager verantwoordelijk. Zij stellen dat het noodzakelijk is om de governance te heroverwegen.
Maatman: “De governance moet een reflectie zijn van het risico. In het nieuwe pensioenstelsel zie je dat de risico’s bij nieuwe pensioencontracten expliciet bij de deelnemers liggen. Dat vereist nog meer nadenken over al dan niet gewenste bescherming. Tegelijk wordt van sociale partners veel meer verwacht. Zij moeten het pensioencontract completeren en duidelijk maken wat zij van pensioenfondsen verwachten. In de toekomst ligt de nadruk daarom op de operationele kwaliteit die het pensioenfonds kan bieden.” Maatman en zijn coauteurs pleiten voor het invoeren van een College van Belanghebbenden met meer rechten dan het verantwoordingsorgaan.
Maatman ziet ook een andere ontwikkeling in de toekomst. “Pensioencontracten en werkzaamheden van pensioenfondsen gaan meer op elkaar lijken. Daarbij ga je naar een situatie waarin pensioenfondsen uitwisselbaar zijn.” Volgens hem zullen pensioenfondsen daarom moeten nadenken over hun toegevoegde waarde. Afsluitend zegt hij: “Het bepalen van de verdeel- en toedeelregels verschuift straks van pensioenfondsbesturen naar de sociale partners. Als de bevoegdheid tot herverdeling niet meer het onderscheidende kenmerk is van een pensioenfonds, wat is het dan wel?”
