Programma 3. Werk, pensioen, wonen en zorg

Pensioen kan niet los worden gezien van de andere pijlers van de oude dag zorg, wonen en werk. Veel mensen sparen niet alleen via pensioenen maar ook via de eigen woning; beide vormen van vermogensvorming zijn echter vaak slecht op elkaar afgestemd. Hoeveel vermogen nodig is voor de oude dag hangt ook direct samen met de wijze waarop de ouderenzorg is geregeld. Nadruk op participatie en zelfredzaamheid roept nieuwe vragen op over de combinatie van arbeid, zorg en (deeltijd)pensioen. Ook gezondheid speelt hierbij een voorname rol. Er is winst te behalen door betere afstemming tussen de verschillende domeinen. Maar er zijn ook meer specifieke vragen op deelaspecten.

Bij wonen speelt de vraag hoe pensioen en vermogensvorming via de eigen woning beter op elkaar afgestemd kunnen worden. Mogen bijvoorbeeld nieuwkomers op de woningmarkt pensioen of pensioenpremie inzetten voor financiering van de eigen woning? En hoe kan worden bewerkstelligd dat ouderen het vermogen in de eigen woning beter liquide kunnen maken, bijvoorbeeld via omkeerhypotheken?

Bij langdurige zorg speelt de vraag of eigen besparingen in de toekomst een grotere rol kunnen spelen. Door de vergrijzing neemt de druk op de overheid toe en er wordt meer verantwoordelijkheid gelegd bij individuele huishoudens. Wat betekent dit voor het inkomen op oude dag en de onzekerheden daarin. Kan zorgsparen of het flexibiliseren van pensioenen hier bijdragen aan een oplossing? Ontstaat er behoefte aan nieuwe vormen van verzekeringen en arrangementen voor langdurige zorg en kunnen deze de druk op de collectieve voorzieningen verlichten? In het buitenland bestaan – op beperkte schaal – vrijwillige verzekeringen voor langdurige zorg, maar de markt blijkt moeilijk mede door averechtse selectie. Bestudering van ervaringen in het buitenland kan inzicht verschaffen in de mogelijke ontwikkelingen in Nederland.

Ten slotte zijn er belangrijke vragen rond de overgang tussen werk en pensioen. De verhoging van de pensioenleeftijd legt meer druk bij werkenden om langer actief te blijven. Niet alle werknemers zijn echter in staat om zonder gebrek de pensioenleeftijd te halen. Deeltijdpensioen kan helpen om de overgang tussen werk en pensioen soepeler te laten lopen en daarmee de effecten van verschillen in gezondheid tussen hoger en lager opgeleiden verzachten. Meer flexibiliteit kan ook helpen bij de afstemming tussen werk en informele zorg. Nieuwe databestanden (stream, PIAK) maken het mogelijk om inzicht te krijgen in de samenhang tussen informele zorg en arbeidsmarktparticipatie.

Meer informatie

Programma coördinator: Jochem de Bresser. 
Lees meer over ‘Werk, pensioen, wonen en zorg’ en de andere programma’s in de Netspar kennisagenda 2023-2027

Publicaties, onderzoeksprojecten en events

Bekijk hier de projecten, publicaties en events onder het programma ‘Werk, pensioen, wonen en zorg’.