Wetenschap en pensioensector verbinden via kennisontwikkeling en kennisdeling

Onderzoek van Netspar geeft inzicht in de uiteenlopende inkomens- en vermogenssituaties en het welzijn van ouderen. Nieuwe data over inkomens en vermogens geven een gedetailleerd beeld van de financiële positie van verschillende groepen ouderen en de mate waarin bijvoorbeeld pensioenen en spaargeld die positie bepalen.

Op deze manier krijgen we een steeds beter inzicht in verschillen binnen en tussen huishoudens en brengen we kwetsbare groepen in kaart. Er is echter nog veel werk te doen op het gebied van welvaart en welzijn in bredere zin.

Hoe veranderen bijvoorbeeld de behoeften en uitgavenspatronen naarmate mensen ouder worden en met pensioen gaan? Hoe kunnen we vermogen dat vastzit in een eigen huis zo inzetten dat men beter in deze behoeften kan voorzien? En hoe houden we de zorg betaalbaar en combineren we formele en informele zorg op een duurzame manier?

Pensioenkeuzes vereisen verschillende keuzes, onder andere over de gewenste pensioendatum of uitkeringsvorm. Deze keuzes zijn complex en het belang van een goede keuze is groot. Niet-passende keuzes kunnen immers iemands (toekomstige) levensstandaard beïnvloeden en hebben daardoor ook gevolgen voor sociale voorzieningen en de economische stabiliteit.

Hoe bied je keuzes aan? Welke gedragsaspecten beïnvloeden pensioenkeuzes? En welke mate van begeleiding hebben deelnemers nodig en wat is een goede verhouding tussen digitale en persoonlijke ondersteuning?

Pensioencommunicatie speelt hierin een belangrijke rol. Hoe activeer je deelnemers om relevante pensioeninformatie tot zich te nemen of zich te verdiepen in hun pensioenplanning? Hoe draagt pensioencommunicatie eraan bij dat deelnemers veranderingen begrijpen zoals in de Wet toekomst pensioenen? En welke rol speelt pensioencommunicatie bij het vertrouwen van deelnemers in hun pensioenfonds of de overheid?

Een goede oude dag vereist een gedegen voorbereiding. Daarom onderzoeken we naast welvaart en welzijn van ouderen ook de levensfase voorafgaand aan het pensioen. Gedurende die fase bouwen de meeste werknemers een pensioen op en vergaren sommigen een vermogen in de vorm van een huis of spaargeld.

Als we de verschillende potjes op elkaar afstemmen, vergroten we de kans dat onze oude dag aansluit bij onze individuele wensen. Dat is juist ook het geval als we langer moeten doorwerken of zelf meer verantwoordelijkheid dragen voor onze zorg.

Is het bijvoorbeeld wenselijk om starters op de woningmarkt meer vrijheid te geven om pensioen in te zetten bij de aankoop van hun huis? En kan eigen spaargeld in de toekomst een grotere rol spelen bij langdurige zorg, om zo de overheidsfinanciën te ontzien? Hoe kunnen we verzekeringen zo inrichten dat het risico op excessieve kosten wordt afgedekt? En kunnen we wel doorwerken tot een hogere pensioenleeftijd?

Sparen, beleggen en verzekeren spelen een belangrijke rol in de financiering van de oude dag. Pensioenuitkeringen worden bepaald door premie, beleggingsresultaten en risicodelingsafspraken. De solidariteit van het pensioenstelsel uit zich in risicodelingsafspraken die deelnemers en werkgevers maken. Beleggingen op financiële markten genereren zowel risico als risicopremies.

Hoe kunnen deze ingrediënten optimaal ingezet en gecombineerd worden, en wat wordt bedoeld met optimaal? Deze vraag is relevant voor het pensioenstelsel als geheel en voor de keuzes van individuele pensioenuitvoerders en deelnemers.

De voorkeuren van deelnemers zijn belangrijk voor pensioenuitvoerders en toezichthouders. Hoe vraag je risicohouding en duurzaamheidspreferenties effectief uit? Hoe neem je deze voorkeuren mee in (collectief) beleggingsbeleid? Hoe weeg je duurzaamheidscriteria en klimaatgerelateerde risico’s mee in beleggingen? En wat zijn effectieve vormen van impactbeleggen?

Het landschap van pensioenuitvoerders is divers. Verschillen tussen pensioenfondsen, verzekeraars en premiepensioeninstellingen hebben zowel juridische als financieel-economische implicaties. Daarmee ontstaan raakvlakken met thema’s als governance en communicatie.

Welke overwegingen zijn belangrijk bij het vormgeven van het bestuur van pensioenaanbieders? Hoe verhoudt de rol van werkgevers en vakbonden zich tot die van een collectief pensioenfonds? Wat is een wenselijke rol voor het bestuur van een pensioenfonds ten opzichte van de interne en externe toezichthouders? En welk type governance is wenselijk voor verzekeraars en premiepensioeninstellingen (ppi’s) die aanvullende pensioenen aanbieden?

Een andere relevante vraag gaat over de solidariteit binnen een collectieve pensioenregeling, en of die vrijwillig of opgelegd is. Welke kostensolidariteit volgt uit de Wet toekomst pensioen en in hoeverre is dit wenselijk? Wat bepaalt het vertrouwen van mensen in pensioeninstellingen? En wat zijn de voordelen en nadelen van verplichte deelname van werkgevers aan bedrijfstakpensioenfondsen?

Tot slot is ook de verplichte deelname van individuen een zeer relevant onderwerp. Wat zijn de argumenten voor en tegen verplichte deelname aan een specifieke pensioenregeling? En wat is de beste manier om de zogenaamde witte en grijze vlekken te beperken, dat wil zeggen het pensioengat te verkleinen van mensen die weinig of geen aanvullend pensioen opbouwen?